આદિવાસી કે મૂળનિવાસી લોકો કે સમુદાય કોણ છે?

આદિવાસી કે મૂળનિવાસી લોકો કે સમુદાય કોણ છે?

મૂળ નિવાસી લોકો તેમની અનન્ય સાંસ્કૃતિક, સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય વિશેષતાઓ દ્વારા ઓળખાય છે, જે તેમને વ્યાપક વસ્તીથી અલગ બનાવે છે. મૂળ નિવાસી સમુદાયોને ઓળખવા માટે નીચેના મુખ્ય પાસાઓ છે:

ઐતિહાસિક હિલચાલ: મૂળ નિવાસી લોકોનો વિશિષ્ટ પ્રદેશ સાથે ઐતિહાસિક સંબંધ હોય છે, જેમણે તેમની મૂળ પુરાતન સમયોથી શરૂ થાય છે.

સાંસ્કૃતિક વિશિષ્ટતા: તેઓ જુદી-જુદી ભાષાઓ, પરંપરાઓ, ધર્મ અને જીવનશૈલીઓને જાળવી રાખે છે જે પ્રભુત્વ ધરાવતી સમાજથી અલગ છે.

ઓળખ:મૂળ નિવાસી સમુદાયો પોતાની જાતને એમને ઓળખે છે અને અન્ય દ્વારા ઉલ્લેખિત છે.

ભૂમિ સાથેનો સંબંધ: તેઓ પોતાના પૂર્વજોનાં ભૂમિ અને પ્રદેશો સાથે ગહન, આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધ ધરાવે છે.

સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય સિસ્ટમન: મૂળ નિવાસી લોકો પોતાના પ્રભુત્વ ધરાવતી સમાજોથી અલગ પોતાની શાસન રચનાઓ, સામાજિક સંસ્થાઓ અને આર્થિક સિસ્ટમ્સ ધરાવે છે.

સમાજ અને અધિકારો: આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે, સંસ્થાઓ જેમકે સંયુક્ત રાષ્ટ્રોએ મૂળ નિવાસી લોકોના અધિકારોને ઓળખવા અને સુરક્ષિત કરવા માટે ચોક્કસ માળખાં (જેમ કે મૂળ નિવાસી લોકોના અધિકારો અંગે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર ઘોષણાપત્ર) છે. ઉદાહરણમાં ઓસ્ટ્રેલિયામાં એબોરિજીનલ અને ટોરેસ સ્ટ્રેટ આઇલેન્ડર લોકો, ન્યૂઝીલેન્ડમાં માઓરી અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને કેનેડાના વિવિધ મૂળ નાગરિક જાનબજ લોકોનો સમાવેશ થાય છે.

હિંદુ અને આદિવાસીઓ ની તુલના
હિંદુ અને આદિવાસી સમુદાયો વચ્ચેનો તફાવત સાંસ્કૃતિક, સામાજિક અને ઐતિહાસિક હેતુઓના આધારે જુદાઇ છે. અહીં હિન્દુ અને આદિવાસી સમુદાયોના મુખ્ય પાસાઓ છે:

**હિંદુ**

ધાર્મિક માન્યતાઓ: હિંદુ ધર્મ એક સૌથી જૂનુ ધર્મ છે અને તે અનેક દેવ, ઉપાસનાના રસ્તાઓ અને તહેવારોને માન્ય ધરાવે છે. હિન્દુઓનો મુખ્ય ગ્રંથ વેદો અને પુરૂણો છે.

સાંસ્કૃતિક વર્તન: હિંદુ સમાજમાં મંત્રોચ્ચાર, યજ્ઞ અને મંદિરો મહત્વ ધરાવે છે. તેમને વિશિષ્ટ વસ્ત્રો, ભોજન પદ્ધતિઓ અને કુટુંબની વિશિષ્ટ પરંપરાઓ હોય છે.

ભારતના હિસ્સાઓ: હિંદુઓ ભારતના દરેક ખૂણામાં જોવા મળે છે અને તેમનું પ્રભુત્વ ધરાવતું બહુમતી ધર્મ છે.

મુલ્ય: જીવનની ચાર મુખ્ય મૂલ્યવાર્તાઓ છે - ધર્મ (નૈતિકતા), અર્થ (ધન સંપત્તિ), કામ (ઈચ્છાઓ) અને મોક્ષ (મુક્તિ).

**આદિવાસીઓ**

ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ: આદિવાસી સમુદાયો ભારતના સૌથી જૂના રહેવાસી સમુદાયો છે, જેમણે કેટલીક જગ્યા પર જીવનની શરૂઆતથી રહેવાનું શરૂ કર્યું હતું.

સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક પદ્ધતિઓ: આદિવાસી સમાજમાં પશુપાલન, શિકાર અને ખેતી મુખ્ય વ્યવસાય છે. તેમના પરંપરાગત નૃત્ય, સંગીત અને ઉત્સવો તેમની સંસ્કૃતિના મુખ્ય ઘટકો છે.

ધાર્મિક માન્યતાઓ: આદિવાસીઓની પોત પોતાની ધાર્મિક માન્યતાઓ હોય છે, જેમાં નૈતિક, આધ્યાત્મિક અને નૈસર્ગિક તત્વોનો સમાવેશ થાય છે.

સ્થાનિક ભાષાઓ અને બોલીઓ: તેઓએ વિવિધ ભાષાઓ અને બોલીઓ જાળવી રાખી છે, જે તેમની અસલ સંસ્કૃતિને પ્રતિનિધિત્વ આપે છે.

તારણ:
હિંદુ અને આદિવાસી સમુદાયોની સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક પદ્ધતિઓમાં વિશાળ તફાવત છે. હિંદુઓમાં તહેવારો, ધાર્મિક માન્યતાઓ અને કુટુંબની પરંપરાઓ મહત્વ ધરાવે છે, જ્યારે આદિવાસીઓમાં પરંપરાગત નૃત્ય, સંગીત અને શિકાર, પશુપાલન વગેરે તેમની સંસ્કૃતિના મુખ્ય ઘટકો છે.

આદિવાસીઓ કેમ હિંદુ કે ખ્રિસ્તી નથી? શું એ કોઈ આદિવાસી વ્યકિત ધર્મ નુ અનુસરણ કરે તો એ આદિવાસી નથી રહેતો?

આદિવાસી સમુદાયો તેમના પરંપરાગત ધર્મ અને માન્યતાઓને અનુસરે છે, જે હિંદુ અથવા ખ્રિસ્તી ધર્મથી અલગ છે. આદિવાસી ધર્મમાં નૈસર્ગિક તત્વો, પૂર્વજોની પૂજા અને આધ્યાત્મિક માન્યતાઓનો સમાવેશ થાય છે. જો કોઈ આદિવાસી વ્યક્તિ હિંદુ કે ખ્રિસ્તી ધર્મનું અનુસરણ કરે, તો તે વ્યક્તિની આદિવાસી ઓળખ બદલાતી નથી. આદિવાસી ઓળખ તેમના ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક પરંપરાઓ પર આધારિત છે, અને ધર્મ પરિવર્તનથી તે ઓળખ બદલાતી નથી. આદિવાસી સમુદાયોમાં ધર્મ પરિવર્તન એક વ્યક્તિગત પસંદગી છે અને તે વ્યક્તિની આદિવાસી ઓળખને અસર કરતી નથી. ( ગુજરાત, ભારત મા આ અપવાદરૂપ છે)

આદિવાસી સમુદાયોની ધાર્મિક માન્યતાઓ અનન્ય અને સમૃદ્ધ છે. તેઓની ધાર્મિક ધારણા અને ઉત્સવ પરંપરાઓ અંગે માહિતી:

આધ્યાત્મિક માન્યતાઓ: આદિવાસી સમાજમાં આત્માની માન્યતા મહત્વની છે. તેઓ માને છે કે બધા જીવોમાં આત્મા છે અને પ્રકૃતિના દરેક તત્વમાં પૂજનીય શક્તિઓ છે. આ માન્યતાઓ તેમને નૈસર્ગિક તત્વો અને પર્યાવરણ પ્રત્યે આદર રાખવા પ્રેરે છે.

પૂર્વજોની પૂજા: પૂર્વજોની પૂજા આદિવાસી ધર્મમાં મહત્વ ધરાવે છે. તેઓ માને છે કે તેમના પૂર્વજો પુણ્યાત્મા છે અને તેમના જીવનમાં માર્ગદર્શન આપે છે. તેમના માટે પૂર્વજોની સ્મૃતિ અને પૂજન પવિત્ર કહેવાય છે.

ધાર્મિક ઉત્સવો અને વિધિ: આદિવાસી લોકો ઘણા ધાર્મિક ઉત્સવો અને વિધિઓ ઉજવે છે, જેમકે બહીડો, સેરપર, ચાંદની અને જલજાકડ આદિ. આ ઉત્સવોમાં નૃત્ય, સંગીત અને જૂથભોજનનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં સામુહિક એકતા અને સાંસ્કૃતિક સમૃદ્ધિને પ્રદર્શિત કરે છે.

જગત ધરાવતી માન્યતાઓ: આદિવાસી સમાજમાં પ્રકૃતિ અને નૈસર્ગિક તત્વોને પૂર્ણ પૂજનાની માન્યતા છે. પ્રકૃતિ તેમના માટે જીવનના મુખ્ય સ્ત્રોત અને અવશ્વ્યજ્ય છે. આથી તેઓ નદી, પહાડ, વૃક્ષો અને પ્રાણીઓની પૂજા કરે છે.

ભાષા અને સંગીત: આદિવાસી સમાજે તેમની જાતિગત ભાષાઓ અને સંગીતને જાળવી રાખ્યું છે. તેમના લોકગીતો અને નૃત્યો તેમની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જીવનશૈલીને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

આ આદિવાસી ધર્મમાં શક્તિ અને પ્રકૃતિના તત્વોની મહત્વતા છે. તેઓની ધાર્મિક માન્યતાઓ તેમને પર્યાવરણ પ્રત્યે અનુસંધાન રાખતા અને સંતુલિત જીવન જીવતા મદદ કરે છે.

શું સરકારી હક્કો ગુમાવી બેસવાના ડર થી આદિવાસીઓ એ સુમેળ ખાતિ હિંદુ પૂજા પદ્ધતિઓ બંધ કરી દેવી જોઈએ!
આ એક જટિલ અને સંવેદનશીલ મુદ્દો છે. આદિવાસી સમુદાયોની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને પરંપરાઓ તેમના જીવનનો મહત્વનો ભાગ છે. જો કોઈ આદિવાસી વ્યક્તિ હિંદુ પૂજા પદ્ધતિઓ અનુસરે છે, તો તે તેમની વ્યક્તિગત પસંદગી છે. સરકારી હક્કો ગુમાવવાના ડરથી કોઈની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને પરંપરાઓને બદલી દેવી એ યોગ્ય નથી. દરેક વ્યક્તિને પોતાની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને પરંપરાઓને અનુસરીને જીવન જીવવાનો અધિકાર છે. આ મુદ્દા પર વધુ ચર્ચા અને સમજણ જરૂરી છે, જેથી આદિવાસી સમુદાયોની ઓળખ અને અધિકારોનું રક્ષણ થાય અને સાથે સાથે તેમની ધાર્મિક સ્વતંત્રતા પણ જળવાય.

શા માટે ગુજરાત સરકાર કે ભારત સરકાર ધર્મ પરિવર્તન કરનાર આદિવાસીઓ ને આદિવાસીઓ નથી ગણતા?
ગુજરાત સરકાર અને ભારત સરકારના ધોરણો અનુસાર, જે આદિવાસીઓ ધર્મ પરિવર્તન કરે છે, તેઓને આદિવાસી તરીકે માન્ય ગણવામાં નથી આવતા. આ માટેના કેટલાક કારણો છે:

અનુસૂચિત જનજાતિ પદ: આદિવાસીઓને અનુસૂચિત જનજાતિ (Scheduled Tribe) તરીકે ગણવામાં આવે છે, જે તેમને શિક્ષણ, રોજગાર અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં ખાસ હક આપે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ધર્મ પરિવર્તન કરે છે, તો તે આ અનુસૂચિત વસ્તી પદ માટે પાત્રતા ગુમાવી શકે છે.

સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક ઓળખ: આદિવાસી ઓળખ તેમના ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક પરંપરાઓ સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલી છે. ધર્મ પરિવર્તન તે ઓળખને બદલી શકે છે, જેથી તેને મૂળ વતનીઓને માન્ય રાખવામાં મુશ્કેલી આવે છે.

રાજકીય અને સામાજિક અસર: આદિવાસી સમુદાયોની જોડાણ અને સહકારિતાથી તેઓના અધિકારો અને હક સાચવી રાખવા માટેની લડત મજબૂત બને છે. જો આદિવાસીઓ ધર્મ પરિવર્તન કરે છે, તો તે જોડાણ અને સમુદાયની એકતા પર અસર પડે છે.

આધુનિક સમયમાં આ મુદ્દા પર વિવિધ ચર્ચાઓ અને મતભેદો છે. જો કે, સરકારી નીતિઓ અને ધારણા આ રીતે સમાંતર આવે છે.

સરકાર ને સમજાવવા ના શું માર્ગ હોઈ શકે આદિવાસી સમુદાય પાસે?
આદિવાસી સમુદાયો અને સરકાર વચ્ચે સુમેળથી કામ કરવા માટે ઘણાં માર્ગો છે, જે આદિવાસી સમુદાયોને તેમના અધિકારો અને ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અંગે જાણકારી આપવા માટે ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે. અહીં કેટલીક પ્રત્યક્ષ અને કાર્યક્ષમ રીતો છે:

શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો: સરકાર અને આદિવાસી સમુદાયોને મળીને શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો ચલાવવાથી આદિવાસી લોકો તેમના હક્કો, ઐતિહાસિક વારસા અને ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અંગે જાગરૂક થઈ શકે છે.

સાંસ્કૃતિક મેળાઓ અને ઉત્સવો: આદિવાસી સંસ્કૃતિના મેળાઓ અને ઉત્સવોનું આયોજન કરવું, જેમાં તેઓની પરંપરા અને ધાર્મિક માન્યતાઓને પ્રદર્શિત કરવામાં આવે અને સામાન્ય સમાજ સાથે સંવાદન વધે.

સમુદાય મીટીંગ્સ અને સંવાદ: સરકારી અધિકારીઓ અને આદિવાસી સમુદાય વચ્ચે નિયમિત મીટીંગ્સ અને સંવાદનું આયોજન, જેમાં તેમના પ્રશ્નો, ચિંતાઓ અને સૂચનાઓ સાંભળી શકાય.

મીડિયા અને કમ્પેનિંગ: મીડીયા અને કોમ્યુનિકેશન માધ્યમોનો ઉપયોગ કરીને આદિવાસી સમુદાયના હક્કો અને પરંપરાઓ અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી. આમાં ટેલિવિઝન કાર્યક્રમો, સામાજિક મીડીયા અને પોસ્ટર્સનો ઉપયોગ થઈ શકે.

ધાર્મિક નેતાઓ અને સ્થાનિક મંડળો સાથે સહકાર: આદિવાસી સમુદાયના ધાર્મિક નેતાઓ અને સ્થાનિક મંડળો સાથે સહકાર સ્થાપિત કરવો, જેથી તેઓ પણ તેમના સમાજને સાચી માહિતી આપી શકે.

સંશોધન અને દસ્તાવેજીકરણ: આદિવાસી સમુદાયના ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓનું સંશોધન અને દસ્તાવેજીકરણ, જેથી આ માહિતી આધારે સરકાર યોગ્ય નીતિઓ બનાવે.

આ પ્રવૃત્તિઓના માધ્યમથી આદિવાસી સમુદાયો અને સરકાર વચ્ચે એક મજબૂત સંબંધ બનાવવાથી સકારાત્મક પરિવર્તન લાવી શકાય છે.

કેટલીક વધુ વિગતવાર માહિતી કે કેવી રીતે આદિવાસી સમુદાયો અને સરકાર વચ્ચે સુમેળથી કાર્ય કરી શકાય:

લોકલ ડેવલપમેન્ટ કમિટીઓ (LDCs) ની રચના: આદિવાસી વિસ્તારોમાં લોકલ ડેવલપમેન્ટ કમિટીઓ (LDCs) ની રચના કરીને, આદિવાસી સમુદાયોના પ્રતિનિધિઓને સામેલ કરવાનો પ્રયાસ. આ કમિટીઓના માધ્યમથી તેમના વિકાસના પ્રશ્નો અને સમસ્યાઓને સરકાર સુધી પહોંચાડવામાં સહાય મળશે.

વિધાનસભા સ્તરે પ્રતિનિધિ: આદિવાસી વિસ્તારોમાં વિધાનસભા અને લોકસભામાં પ્રતિનિધિ બન્યા છે, જેમણે તેમના હક્કોને રક્ષિત કરવા અને તેમની સમસ્યાઓને ઉકેલવા માટે કામ કરે છે. આ પ્રકિયામાં તેમના પ્રતિનિધિઓને સક્રિય રીતે સામેલ કરવા અને તેમની સુજાઓને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ.

જાહેર સર્વેક્ષણ અને મંત્રણાઓ: સરકાર લોકોને જનમંત્રણાઓ અને જાહેર સર્વેક્ષણો દ્વારા આદિવાસી પ્રશ્નો અંગે પૂછપરછ કરી શકે છે. આ પ્રમાણે તેઓની મંત્રણાઓને લાભ મળે છે અને તે પ્રમુખતાઓના હક્કમાં નિર્ણયો લઈ શકાય છે.